Το γλωσσάρι του χρέους

Το γλωσσάρι του χρέους

Τι σημαίνουν οι όροι που χρησιμοποιούν οι οικονομολόγοι

Της Μαρίας Βασιλείου

Στο προσκήνιο της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής βρίσκονται την εποχή αυτή όροι και έννοιες που συνδέονται άμεσα με την κρίση χρέους που πλήττει τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για έννοιες και όρους που οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι, μέλη κυβερνήσεων, αλλά και οικονομολόγοι τις έχουν εντάξει στο καθημερινό τους λεξιλόγιο, με αφορμή τις συζητήσεις για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού διάσωσης χωρών που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Τι είναι, λοιπόν, ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης; Τι σημαίνει haircut ή επιμήκυνση δανεισμού; Ποια είναι η έννοια της ελεγχόμενης χρεοκοπίας μιας χώρας, που συζητείται ευρέως αυτήν την εποχή στην ευρωζώνη; Στο άρθρο που ακολουθεί δίνονται ορισμοί σε επτά συνολικά έννοιες-όρους.

ΗΑΙRCUΤ
Το γνωστό και ως... κούρεμα!

Στην περίπτωση που ο οφειλέτης δεν μπορεί να πληρώσει τους πιστωτές του, αποφασίζει είτε μονομερώς (αν είναι κράτος) είτε σε συμφωνία με τους πιστωτές του να πληρώσει μόνο ένα ποσοστό των υποχρεώσεών του. Συνήθως το ποσοστό αυτό κινείται γύρω στο 70% ή 80%, αλλά υπάρχουν περιπτώσεις που η μείωση του αποπληρωτέου ποσού φτάνει μέχρι 40%. Το ποσοστό που χάνει ο επενδυτής λέγεται haircut. Στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, για παράδειγμα, ο μέσος όρος των υποχρεώσεων που αποπληρώθηκαν ήταν 75% την τελευταία δεκαετία. Πάντως, καμιά αναπτυγμένη χώρα δεν έχει προχωρήσει σε haircut. Οι επιπτώσεις από μια τέτοια ρύθμιση, η οποία αφορά τις περισσότερες φορές ομόλογα, είναι ο πλήρης αποκλεισμός του οφειλέτη από τις διεθνείς αγορές για σημαντικό διάστημα.

ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ
Συμφωνημένη μείωση του χρέους

Στην περίπτωση που ο οφειλέτης δεν μπορεί και πάλι να πληρώσει τους πιστωτές του, οι τελευταίοι, μέσω μιας συμφωνημένης διαδικασίας, τον απαλλάσσουν από ένα μέρος του χρέους και πληρώνει το υπόλοιπο πιθανότατα σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αλλά και με υψηλότερο επιτόκιο.

Υπάρχει όμως και περίπτωση να μην αλλάξουν οι ημερομηνίες λήξης των τίτλων και των υποχρεώσεων του οφειλέτη. Για παράδειγμα, η συμφωνία της Ρωσίας στην κρίση του 1998, που αφορούσε συγκεκριμένα ομόλογα, ήταν μια περίπτωση ελεγχόμενης χρεοκοπίας. Επιπλέον, το 1982 η Βραζιλία μπήκε σε καθεστώς ελεγχόμενης χρεοκοπίας. Το χρέος της χώρας αγόρασε τότε η κυβέρνηση των ΗΠΑ μέσω της έκδοσης ειδικών ομολόγων, τείνοντας χέρι βοηθείας σε αμερικανικές τράπεζες (ανάμεσά τους και η Citibank), που ήταν οι μεγαλύτεροι πιστωτές της λατινοαμερικανικής χώρας.

ΕΠΙΜΗΚΥΝΣΗ ΧΡΕΟΥΣ
Αποπληρωμή σε μεγαλύτερο διάστημα

Πρόκειται για ανανέωση της σύμβασης δανεισμού μεταξύ των πιστωτών και του οφειλέτη, στην οποία συμφωνείται η αποπληρωμή του συνολικού χρέους, αλλά σε μεγαλύτερο διάστημα και με υψηλότερο συνήθως επιτόκιο. Στην περίπτωση αυτή, η χώρα που προχωρά σε επιμήκυνση χρέους θα πρέπει να πείσει τις διεθνείς αγορές ότι μπορεί να αποπληρώσει τους πιστωτές της. Τραπεζικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι θα μπορούσε κάτι τέτοιο να γίνει στην περίπτωση της Ελλάδας, εφόσον μηδενιστεί ή τουλάχιστον μειωθεί δραστικά το έλλειμμα. Επιμήκυνση χρέους έχει γίνει στο παρελθόν στην Ελλάδα σε συμφωνία με εγχώριες τράπεζες, ενώ αποτελεί εδώ και χρόνια πάγια διεθνή πρακτική.

ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΧΡΕΟΥΣ

Και αργότερα και λιγότερα

Και σε αυτήν την περίπτωση ο οφειλέτης δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, οπότε σε συμφωνία με τους πιστωτές του προχωρά σε αναθεώρηση της σύμβασης με μετατόπιση των ημερομηνιών λήξης των τίτλων, αλλά και ενδεχομένως μείωση του συνολικού ποσού αποπληρωμής. Αυτό σημαίνει ότι η αναδιάρθρωση χρέους μπορεί να περιλαμβάνει ταυτόχρονα haircut και επιμήκυνση των ημερομηνιών αποπληρωμής.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ
Τα 110 δισ. ευρώ από Ε.Ε. και ΔΝΤ

Τον περασμένο Απρίλιο, όταν τα spreads των ομολόγων είχαν εκτιναχθεί στα ύψη, καθιστώντας αδύνατη για την Ελλάδα την άντληση κεφαλαίων από τις διεθνείς αγορές, η κυβέρνηση ζήτησε την ενεργοποίηση ενός μηχανισμού οικονομικής στήριξης της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ενωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα δάνειο ύψους 110 δισ. ευρώ, διάρκειας τριών ετών και με επιτόκιο 5%, εκ των οποίων τα 80 δισ. δίνονται από την Ε.Ε. και τα υπόλοιπα 30 δισ. από το ΔΝΤ, με αντάλλαγμα μέτρα λιτότητας, προκειμένου να διορθωθούν οι δημοσιονομικές ανισορροπίες της χώρας, τα οποία περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο.

Η εφαρμογή των μέτρων ελέγχεται αυστηρά κάθε τρεις μήνες από τους εταίρους και το ΔΝΤ, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ροή της χρηματοδότησης. Μέχρι στιγμής έχουν δοθεί δύο δόσεις συνολικού ύψους 29 δισ. ευρώ, ενώ η τρίτη (9 δισ. ευρώ) αναμένεται να δοθεί τον Ιανουάριο (τα 2,5 δισ. ευρώ του ΔΝΤ θα δοθούν τον Δεκέμβριο).

ΕΠΙΜΗΚΥΝΣΗ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ
Νέος δανεισμός για το μισό του αρχικού ποσού

Συνήθως το ΔΝΤ, όταν λήγει η τριετής περίοδος του δανεισμού που έχει συνάψει με χώρες στο πλαίσιο της οικονομικής τους στήριξης, προχωρά σε νέο δανεισμό ίσο με το μισό του αρχικού. Στόχος είναι να βοηθηθεί η δανειζόμενη χώρα στην αποπληρωμή του πακέτου στήριξης. Κάθε φορά που λήγει ένα χρεολύσιο, χορηγείται δάνειο ίσο με το μισό της αξίας του. Πρόκειται για πρακτική που εφαρμόζει εδώ και χρόνια το ΔΝΤ.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ

Οι δυνατοί δανείζουν τους αδύναμους...

Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός σταθερότητας είναι ένας μόνιμο μηχανισμό στήριξης κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια να δανειστούν από τις διεθνείς αγορές, που αποφασίστηκε μετά την ελληνική κρίση και λόγω του κινδύνου εξάπλωσης της κρίσης στις περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης. Το συνολικό ύψος ανέρχεται σε 750 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 60 δισ. ευρώ παρέχονται με εγγύηση από τους ίδιους πόρους της Ενωσης, 440 δισ. ευρώ σε δάνεια ή εγγυήσεις που θα παρέχονται από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, καθώς και 250 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ. Οι χρηματοοικονομικά πιο εύρωστες χώρες-μέλη της ευρωζώνης θα δανείζουν τις πιο αδύναμες χώρες ή θα εγγυώνται τα δάνεια που αυτές συνάπτουν. Το ΔΝΤ θα παρέχει επιπλέον τουλάχιστον το ήμισυ της παροχής της Ε.Ε. Η Επιτροπή θα παίζει ρόλο τραπεζίτη, δανειζόμενη στο όνομά της με την εγγύηση των κρατών-μελών και θα δανείζει τα κράτη που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Τελευταία, Παρίσι και Βερολίνο πρότειναν τη συμμετοχή ιδιωτών κατόχων κρατικών ομολόγων των χωρών που αναζητούν στήριξη από τον μηχανισμό- που σημαίνει ανάληψη και μέρους του κόστους. Η πρόταση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσεις στους κόλπους της Ε.Ε. και νέα εκτόξευση των spreads.

ΤΑ ΝΕΑ – 20/11/2010