Ρωσσικά

Παρατηρώντας τη Ρωσία

Από τον Λευτέρη Δρακόπουλο*

(lefdrak@gmail.com)

Στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης, με τους κοινοτικούς εταίρους να αδιαφορούν, η κυβέρνηση ξεκινά μια διεθνή εκστρατεία ενημέρωσης για την δυναμική των ελληνικών μέτρων ανάκαμψης. Η Μόσχα προσετέθη στο δρομολόγιο του Πρωθυπουργού και των επιτελών του ως πηγή οικονομικής ενίσχυσης. Ίσως η εικόνα της ανερχόμενης δύναμης που, επιμελώς και επιτυχώς, προβάλλει η Ρωσία το τελευταίο διάστημα, να συνέβαλε στη λήψη μιας τέτοιας απόφασης.

Είναι δεδομένο ότι η Μόσχα διαμορφώνει ένα πλέγμα διεθνούς συνεργασίας για την αποκατάσταση του κύρους της. Ωστόσο η αξιολόγηση των πραγματικών δυνατοτήτων αυτής της επιστροφής ίσως να κρύβει εκπλήξεις.

Τέσσερεις τομείς επηρεάζουν, μεταξύ άλλων, την λήψη αποφάσεων και την διαμόρφωση πολιτικής στη σύγχρονη Ρωσία: η κατανομή της εξουσίας ανάμεσα στις ελίτ ομάδες των δύο κυρίαρχων πόλων Πούτιν και Μεντβέντεβ, η εσωτερική ασφάλεια και οι απειλές που αυτή δέχεται από τον ισλαμικό Νότο, η πορεία της οικονομικής ανάπτυξης και οι σχέσεις με τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στην γεωγραφική ζώνη Βαλτική-Μαύρη Θάλασσα-Καύκασος-Κασπία.

Η μεγάλη δημοτικότητα του Πούτιν και η γενική αποδοχή της πολιτικής του, προστατεύει την Ρωσία από οποιαδήποτε ανάμειξη τρίτων στα εσωτερικά της. Η αδιαμφισβήτητη απώλεια μέρους των πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών που χαρακτηρίζει την πολιτική Πούτιν γίνεται γενικά αποδεκτή από τους πολίτες, μέσω ενός συλλογικού σκεπτικισμού προς οτιδήποτε μπορεί να επαναφέρει τη χώρα στην χαώδη κατάσταση της εποχής Γιέλτσιν. Αν και η ανάδειξη του Μεντβέντεβ μείωσε τον υπέρ-συγκεντρωτισμό της εξουσίας στους διαδρόμους του Κρεμλίνου, η ίδια εξέλιξη μετατόπισε τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στο πεδίο του ανταγωνισμού και φυσικά της απαιτούμενης συναίνεσης ανάμεσα στα δίκτυα υποστήριξης των δύο ισχυρών ανδρών.

Η πληθυσμιακή μεταβολή και η μετανάστευση από τον ισλαμικό Νότο προς την ρωσική ενδοχώρα αποτελούν σημαντική απειλή για την σταθερότητα και την συνοχή του ρωσικού κράτους. Παράλληλα η γένεση ξενοφοβικών και πατριωτικών τάσεων προτρέπει την πολιτεία σε μέτρα καταστολής κάθε εθνικιστικής κίνησης στην περιφέρεια, περιθωριοποιώντας περαιτέρω τις δημοκρατίες του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας. Ήδη ο προσανατολισμός των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και των αντίστοιχων υπηρεσιών είναι εστραμμένος προς την στρατιωτική υπεροχή, ενόψει περιορισμένων συγκρούσεων, όπως και προς την επιβολή ενός ισχυρού μηχανισμού διαφύλαξης της εσωτερικής ασφάλειας.

Πίσω από την βιτρίνα της ενέργειας, η οικονομία παραμένει όμοια με αυτές άλλων υπό μετάβαση οικονομιών. Η ανάπτυξη βασίζεται περισσότερο στους εξαιρετικά ευάλωτους τομείς της λιανικής και της χονδρικής, της εστίασης, των τηλεπικοινωνιών, του τουρισμού και των τραπεζικών εργασιών, παρά στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Η υποτίμηση του ρουβλίου το Φθινόπωρο του 2008 έθεσε τέλος στις ευχές για θεαματική ανάκαμψη. Βέβαια ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες η ρωσική οικονομία ενδέχεται να κατακτήσει την τέταρτη ισχυρότερη θέση στην Ευρώπη μέχρι το 2025. Όμως οι προσδοκίες και οι υπολογισμοί γρήγορα ανατρέπονται από την κραταιά διαφθορά και υπό-λειτουργικότητα του δημόσιου τομέα. Αν όλα πάνε κατ΄ ευχήν και οι μισθοί αυξηθούν, η ανερχόμενη μεσαία τάξη, που εκ των πραγμάτων θα ενισχυθεί, ενδέχεται να αμφισβητήσει την επιτήρηση της δημοκρατίας. Όμως και στην περίπτωση που η ανάπτυξη χάσει την δυναμική της, οι ισχυροί άνδρες θα είναι αυτοί που θα δεχθούν πάλι την αποδοκιμασία των συμπολιτών τους.

Καθώς το Κρεμλίνο κοπιάζει για να επιβληθεί στα διεθνή fora, ιδιαίτερη ανησυχία περιβάλλει τις αναλύσεις των συμβουλευτικών ιδρυμάτων της ρωσικής κυβέρνησης για τις πιθανές επιπτώσεις που δημιουργεί η πολιτική ανεξαρτητοποίησης των γειτονικών δημοκρατιών. Η περιφέρεια ή το εγγύς εξωτερικό όπως αποκαλεί η Μόσχα τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες συμβάλλει πέρα από κάθε άλλο γεγονός στην διαμόρφωση των προτεραιοτήτων της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής. Σε περίοπτη επίσης θέση παραμένει η σχέση της Μόσχας με την Ε.Ε. καθώς η ρωσική ελίτ θεωρεί ότι από την ευρωπαϊκή ιστορία προέρχεται και η δική της εξέλιξη. Την ίδια στιγμή το Κρεμλίνο απορρίπτει την ευρωπαϊκή δημοκρατική παράδοση ως μη εφαρμόσιμη στην παρούσα συγκυρία, αναζητώντας διμερείς επαφές με τις κυβερνήσεις της Γερμανίας αλλά και της Τουρκίας για εξισορρόπηση. Στην Μέση Ανατολή, η Ρωσία επιδιώκει τον έλεγχο της πυρηνικής τεχνολογίας του Ιράν και την διατήρηση της θέσης της ως πηγή εξοπλισμού. Με το Πεκίνο οι σχέσεις της Μόσχας είναι καλές αν και δέχονται βελτίωση. Από την γενικότερη εικόνα λείπουν οι ΗΠΑ μέσω των οποίων η Ρωσία θα μπορούσε να αναβαθμίσει το κύρος της προσερχόμενη σε ειλικρινή διάλογο για τους κοινούς τους στόχους.

Η εικόνα που σήμερα προβάλλει η Ρωσία είναι τελικά διαφορετική από αυτήν της πραγματικής της κατάσταση. Οι δυνατότητές της στην οικονομία είναι αυτές της κάθε υπό μετάβαση οικονομίας, με τον ενεργειακό παράγοντα να απαξιώνεται ως μέσον εξωτερικής πολιτικής. Η περιφέρεια τής αποσπά δυνάμεις που θα μπορούσαν να κατανεμηθούν ισόποσα και με μεγαλύτερα ανταλλάγματα σε άλλους τομείς εξέλιξης. Η σημερινή συγκυρία καθίσταται ωστόσο ευνοϊκή για τη Ρωσία καθώς τόσο η οικονομική κρίση όσο και η νέα αμερικανική εξωτερική πολιτική επιτρέπουν σε δυνάμεις μέσης ισχύος να διαδραματίσουν ρόλους εποικοδομητικούς στο διεθνές περιβάλλον.

________________________

* Ο Λευτέρης Δρακόπουλος ειδικεύεται στην μετάβαση των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Παπαζήση το βιβλίο του "Κεντρική Ασία, από τα Σοβιέτ στο Μαχαλά".

 

Σημείωση: Διατήρησα την ορθογραφία του κειμένου χωρίς επεμβάσεις. Προσωπικά εξακολουθώ να γράφω την Ρωσσία με δύο σίγμα, όπως και την Σκωτία με ωμέγα και όχι Σκοτία (!) γιατί τα θεωρώ σωστότερα για λόγους που έχω εξηγήσει σε παλαιότερες αναρτήσεις (Γλωσσικά και άλλα...)

ΔΕΕ