Αρχαία ελληνικά-Ευρώπη

ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ,

Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ

Κωνσταντῖνος Χολέβας
Πολιτικός Ἐπιστήμων

Ἕνα βιβλίο, τό ὁποῖο διάβασα προσφάτως, μοῦ ἔκανε μεγάλη ἐντύπωση και θά ἤθελα νά τό συζητήσω μαζί σας, ἀγαπητοί ἀναγνῶστες. Ἔχει τίτλο «Ἀγαπᾶμε τά Ἀρχαῖα Ἑλληνικά» καί ἐξεδόθη τό 2002 ἀπό τίς ἐκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ. Ὡς συγγραφεῖς-ἐπιμελητές ἀναφέρονται ἡ γνωστή Γαλλίδα ἑλληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγύ, ἡ ὁποία ἐκοιμήθη προ ὀλίγων μηνῶν, καί ὁ συνάδελφός της Ζάν Πιέρ Βερνάν, οἱ ὁποῖοι συνέλεξαν κείμενα διαφόρων συγγραφέων σ’αὐτό τό συλλογικό ἔργο. Συγκεκριμένα οἱ συντάκτες τῶν κειμένων εἶναι ἐπιστήμονες, καλλιτέχνες, ἀκαδημαϊκοί ἀλλά καί φοιτητές διαφόρων ἐπιστημῶν καί εἰδικοτήτων. Κοινό σημεῖο ὅλων εἶναι τό γεγονός ὅτι στό Λύκειο εἶχαν τήν εὐκαιρία νά μελετήσουν Ἀρχαῖα Ἑλληνικά κείμενα ἀπό τό πρωτότυπο. Παρουσιάζει ὁ καθένας τό ἀρχαῖο κείμενο πού τόν ἐντυπωσίασε περισσότερο καί τό σχολιάζει μέσα σε δύο τρεῖς σελίδες. Ὁ ἐπιμελητής τῆς ἑλληνικῆς ἐκδόσεως Ἀθανάσιος Στέφος φρόντισε νά παραθέσει μαζί μέ τά πρωτότυπα ἀρχαῖα κείμενα καί μία δόκιμη νεοελληνική ἀπόδοση.

Ὁ Ἐτιέν-Ἐμίλ Μπωλιέ , καθηγητής στό Ἐθνικό Ἰνστιτοῦτο Ἰατρικῶν Ἐπιστημῶν καί Ἐρευνῶν παραθέτει καί σχολιάζει τόν Ὅρκο τοῦ Ἱπποκράτους. Αὐτόν τόν ὁποῖο δίδουν- ἤ μᾶλλον θά ἔπρεπε νά δίδουν χωρίς περικοπές καί παραλείψεις ὅλοι οἰ ἰατροί τοῦ κόσμου. Ὑπογραμμίζω δύο φράσεις πού ἀναφέρονται στήν εὐθανασία καί τήν ἔκτρωση:

Οὐ δώσω δέ οὐδέ φάρμακον οὐδενί αἰτηθείς θανάσιμον οὐδέ ὑφηγήσομαι συμβουλίην τοιήνδε. ὁμοίως δέ οὐδέ γυναικί πεσσόν φθόριον δώσω.

Δηλαδή: Καί νά μοῦ τό ζητήσουν, φάρμακο θανατηφόρο σέ κανέναν δέν θά δώσω, κι οὔτε θά βγεῖ ἀπό μένα μία τέτοια συμβουλή. Οὔτε θά δώσω σέ γυναῖκα φάρμακο νά καταστρέψει τόν βλαστό της. (σελ. 47, μετάφραση Δημήτρη Λυπουρλῆ).

Χρήσιμη ὑπενθύμιση τῆς ἰατρικῆς δεοντολογίας καί τῆς ἐπιστημονικῆς ἠθικῆς, ὅπως αὐτές οἱ ἀξίες εἶχαν καθιερωθεῖ ἀπό τήν ἐποχή τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων. Δυστυχῶς σήμερα ὁ ὅρκος αὐτός παραβιάζεται καί οἱ ἐκτρώσεις εἶναι σύνηθες φαινόμενο.

Ὁ Ζάκ Μπλαμόν, μέλος τῆς Ἁκαδημίας Ἐπιστημῶν, ἐπέλεξε ἕνα Χορικό ἀπό τήν Ἀντιγόνη τοῦ Σοφοκλέους. Στό δοκίμιό του μέ τίτλο «Ἀθήνα, πατρίδα μου!» τονίζει πόσο τόν βοήθησαν τά Αρχαῖα Ἑλληνικά κείμενα νά παραμείνει ὑπερήφανος, ἀγωνιστικός καί ἀξιοπρεπής κατά τή διάρκεια τῆς γερμανικῆς ναζιστικῆς κατοχῆς στή Γαλλία. Ἐξηγεῖ ὅτι ὅταν στή χώρα του λειτουργοῦσαν οἱ κατοχικοί θεσμοί καί τά παράνομα δικαστήρια ἐκεῖνος καί οἱ συμμαθητές του ἔπαιρναν θάρρος ἀπό τήν ἀξιοπρέπεια τοῦ Σωκράτους μπροστά στούς δικαστές του καί ἀπό τήν ἐπιμονή τῆς Ἀντιγόνης νά προτάσσει τούς ἄγραφους ἠθικούς νόμους ἔναντι τῶν ἄδικων γραπτῶν νόμων τοῦ Κρέοντος. Γράφει χαρακτηριστικά γιά τά διδάγματα πού ἔλαβε, ἀλλά καί γιά τή μείωση τῶν τμημάτων διδασκαλίας Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν στά σύγχρονα γαλλικά Λύκεια:

«Ἄν μπόρεσα νά κάνω κάτι καλό πού ἐλπίζω νά διατηρηθεῖ στό μέλλον, τό ὀφείλω στή δύναμη ψυχῆς πού ἄντλησα ἀπό τό ζωντανό παράδειγμα τοῦ Σωκράτους , τοῦ Σοφοκλέους, τοῦ Δημοσθένους. Σ’ αυτούς ὀφείλω τήν εὐθυτένεια τῆς σπονδυλικῆς μου στήλης. Τό ὅτι οἱ σημερινοί νέοι δέν βλέπουν πλέον νά τούς προσφέρεται ἡ δυνατότητα νά διαλέγονται στή γλῶσσα τους μέ τούς θεμελιωτές τῆς εὐρωπαϊκῆς σκέψης, μοῦ φαίνεται σάν τραγική ἀπώλεια, σάν ἔγκλημα ἐναντίον αὐτοῦ τοῦ ἰδίου τοῦ πνεύματος τῆς Γαλλίας, πού διαπλάστηκε σέ διάστημα τριῶν αἰώνων μέ τή διδασκαλία τῆς ἀρχαίας κληρονομιᾶς καί ἀπειλεῖται σήμερα ἀπό τήν πανταχοῦ παροῦσα ἐπίθεση τῆς εἰκόνας». ( σελ. 63-64).

Ὁ Βενσάν Μαχέ, Δικαστής στό Συμβούλιο τῆς Ἐπκρατείας, ἐπέλεξε ἕνα κείμενο ἀπό τό φιλοσοφικό ἔργο «Τά εἰς Ἑαυτόν» τοῦ Ρωμαίου Αὐτοκράτορος Μάρκου Αὐρηλίου, ὁ ὁποῖος ἔγραφε στά ἑλληνικά. Θυμίζοντας πῶς ἡ ἑλληνική γλῶσσα καί ὁ ἑλληνικός πολιτισμός κατέκτησαν τούς τραχεῖς καί πολεμοχαρεῖς Ρωμαίους, ὁ συγγραφεύς σχολιάζει: «Πρώτη ἔκπληξη ἀνοίγοντας τό βιβλίο τοῦ Μάρκου Αὐρηλίου: εἶναι γραμμένο στά ἀρχαῖα ἑλληνικά. Περισσότερο ἀπό τριακόσια χρόνια μετά τήν πολιτική ἐξαφάνιση τῆς Ἑλλάδας, ἕνας Ρωμαῖος αὐτοκράτορας διαβάζει, σπουδάζει καί γράφει σ’ αὐτή τή γλῶσσα. Τό νά μιλᾶς ἀρχαῖα ἑλληνικά εἶναι παντελῶς ἄχρηστο στό μέτωπο τῆς Μοραβίας, δέν χρησιμεύει στή διακυβέρνηση τῆς Ρώμης..... Τό νά μιλᾶς ἀρχαῖα ἑλληνικά σημαίνει νά ἀνακαλύψεις πώς ἡ πιό τολμηρή πλοηγία εἶναι ἐκείνη τοῦ πνεύματος.... σημαίνει νά μεταχειρίζεσαι μιά γλῶσσα πού χρησιμεύει γιά νά μιλᾶς στόν ἑαυτό σου».

Ἀπό τό σχόλιο τοῦ Γάλλου νομικοῦ κρατῶ δύο σημεῖα. Πρῶτον ὅτι ὁ Ἑλληνισμός εἶναι πνεῦμα καί πολιτισμός πού ἐπιζῆ ἀκόμη καί ὅταν ἡ κρατική του ὑπόσταση καταλύεται. Τό εἴδαμε στή Ρωμαιοκρατία, στή Φραγκοκρατία, στήν Τουρκοκρατία. Πόσο μᾶλλον ὅταν ἐδῶ καί δύο χιλιάδες χρόναι ἠ ἑλληνική ταυτότητα εἶναι πλέον ἑλληνορθόδοξη, ἐμβαπτισμένη στήν Ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου καί μεταμορφωμένη σέ Χριστιανικό Ἑλληνισμό, ὁπως παρατηρεῖ καί ὁ μακαριστός π. Γεώργιος Φλωρόφσκι. Μέ αὐτά τά πνευματικά ἐφόδια μποροῦμε νά ξεπεράσουμε και τή σημερινή πολύμορφη κρίση. Ἡ ἑλληνική παιδεία κατέκτησε ξένους λαούς, οἱ ὁποῖοι προσπάθησαν νά κατακτήσουν διά τῶν ὅπλων τούς προγόνους μας. Ἄς τήν διαφυλάξουμε ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ καί ἄς τήν μεταδώσουμε στά παιδιά μας μαζί μέ τήν Ὀρθόδοξη Πίστη γιά νά ἔχουν ἀλάνθαστο ὁδηγό πλεύσης στίς δυσκολίες τῆς ἐποχῆς μας.

Δεύτερον, τό σχόλιο τοῦ Γάλλου δικαστῆ ἀπαντᾶ στό ἐρώτημα πολλῶν νέων καί γονέων: Ποιά ἡ πρακτική ἀξία τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν πού διδασκόμαστε στά σχολεῖα; Θά κερδίσουμε περισσότερα χρήματα μέ αὐτή τή «νεκρή» γλῶσσα; Ναί, δυστυχῶς, ἀκούονται καί τέτοια ἐρωτήματα. Ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι τά Ἁρχαῖα Ἑλληνικά εἶναι ἀπαραίτητο ἐφόδιο γιά νά ἀνέβει κάποιος σέ ἀνώτερες πνευματικές βαθμίδες. Αὐτό γνώριζαν καλῶς οἱ Πατέρες πού συνέταξαν τή Θεία Λειτουργία καί κατέγραψαν τά ὀρθά Δόγματα στό Σύμβολον τῆς Πίστεως. Γιά κάθε Χριστιανό καί Ἕλληνα ἡ γνώση τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν εἶναι «κτῆμα ἐς ἀεί», ἀπαραίτητο ἐφόδιο γιά τή μέθεξη στήν Πίστη και τή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας και γιά τήν διαφύλαξη τῆς συνέχειας τοῦ Γένους μας. Γιά νά ἔχουν οἱ νέοι μας ἀξίες καί ἰδανικά. Γιά νά ζήσει αὐτός ὁ λαός ἐλεύθερος ἀπό κάθε δουλεία, ὑλική, στρατιωτική, πολιτιστική. Γιά νά παραμείνει ἡ ἑλληνορθόδοξη παράδοση φάρος οἰκουμενικός καί πανανθρώπινος πού θά διδάσκει καί τήν Εὐρώπη καί ἐμᾶς.

Τό βιβλίο πού παρουσίασα καταδεικνύει τή δίψα πολλῶν Εὐρωπαίων γιά παιδεία ἑλληνική καί γιά ἀναβάσεις πνευματικές. Ἄς δώσουμε στους Εὐρωπαίους Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνικό πνεῦμα. Ἀρκεῖ πρῶτοι ἐμεῖς νά τά πιστέψουμε και νά τά ἐνστερνισθοῦμε!

K.X.