Η έννοια της ιδιοκτησίας στον σύγχρονο κόσμο

Ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο που αξίζει να μελετηθεί.

ΔΕΕ

Η έννοια της ιδιοκτησίας 

στον σύγχρονο κόσμο

Αργά και σταθερά παρατηρούμε ότι έννοιες παραμόνιμες στο νόημά τους και στην αξιακή τους  ισχύ μεταβάλλονται έως  και καταργούνται. Μία από αυτές τις έννοιες είναι και αυτή της ιδιοκτησίας. Προκειμένου να καταλάβουμε τη σημαντικότητα αυτής της εννοίας θα πρέπει να υπερτονίσουμε ότι όλες οι μεγάλες  σύγχρονες επαναστάσεις, αλλά και οι θεωρητικοί αυτών των επαναστάσεων και των κινημάτων που τις προκάλεσαν πολλά στήριξαν επάνω στην αξία της ιδιοκτησίας. Αυτό συνέβη μάλλον διότι η ιδιοκτησία αντιπροσωπεύει μία μικρή αμοιβή του ανθρώπου ο οποίος καλείται να δώσει την εμπιστοσύνη του στο νέο κράτος που ξεπετάγεται στο σύγχρονο κόσμο και αυτό του δίνει τον ατομικά ζωτικό του χώρο να κινηθεί. Επίσης εάν σκεφθούμε ότι όλος ο σύγχρονος πολιτισμός στηρίχθηκε στο νέο ανθρώπινο Εγώ όπως αυτό κατοχυρώθηκε μέσα από το «σκέφτομαι άρα υπάρχω»η ιδιοκτησία αναπαριστά ότι το Εγώ έχει το δικό του χρόνο,τις δικές του σκέψεις αλλά και το δικό του χώρο να κινηθεί. Ειδικά το νέο κράτος δικαίου μετά τη Μεταρρύθμιση και το Διαφωτισμό, μετά τη Γαλλική και την Αμερικανική επανάσταση αλλά και το Β ΄ παγκόσμιο πόλεμο επεφύλαξε μία πολύ ξεχωριστή θέση στο άτομο και στα αναφαίρετα δικαιώματά του ένα εκ των οποίων είναι και η ιδιοκτησία. Η ιδιοκτησία σε καμμία των περιπτώσεων δεν είναι στα γραπτά των θεωρητικών κάτι το εγωϊστικό.Το άτομο προσφέρει στο κράτος και αυτό με τη σειρά  του του προσφέρει το χώρο του. Οι περίφημες μεγάλες ιδιοκτησίες είναι μία παρακμή του κράτους δικαίου.

Αναφέρει λοιπόν ο  Ρήγας  στο νέο Ανάχαρσίν του: «Αυτά τα φυσικά δίκαια είναι: πρώτον να είμεθα όλοι ίσοι… τέταρτον τα κτήματα που έχομεν ο καθένας κανένας να μην ημπορή  να μας εγγίζη, αλλά να είναι δικά μας και των κληρονόμων μας». Βλέπουμε ότι στη χαραυγή ενός νέου κόσμου και κράτους,στη χαραυγή του νέου δυτικού κόσμου,ο Ρήγας, ένας πολίτης αυτού του κόσμου, ρητά πιστεύει ότι η έννοια της ελευθερίας η οποία θα πρέπει να χαρακτηρίζει αυτόν τον κόσμο, επιβάλλει συγκεκριμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις στον πολίτη, στο κράτος και στις σχέσεις του. Επειδή ο πολίτης πιστεύει ότι έχει δικαιώματα απέναντι σε ένα ελεύθερο κράτος μέσα στην ελευθερία του θέλει και απαιτεί το δικό του χώρο.Το σύγχρονο κράτος, δομημένο επάνω σε νόμους και δίκαιο και στην έννοια της προσωπικής και ελεύθερης ύπαρξης, τέτοιας που ποτέ δεν υπήρξε πάλι μέσα στην ιστορία των μεγάλων αυτοκρατοριών,δίδει στον πολίτη ελευθερία σκέψης, πράξης και ιδιοκτησίας διότι θεωρεί ότι με αυτόν τον τρόπο η ύπαρξη έχει όλες τις δυνατότητες να αναπτυχθεί ως ιδιάζουσα προσωπικότητα. Μέσα μάλιστα σε αυτό  το καθεστώ ελευθερίας η ελεύθερη ύπαρξη επιλέγει να συνδιαλλαγεί με το κράτος δημιουργώντας τη σύγχρονη έννοια του κράτους νοουμένου  όχι  ως αυτοκρατορία αλλά ως ομάδα κοινωνική με σχέδια και σκοπούς ανάπτυξης.

Τα πράγματα δεν ήταν πάντως πάντα με αυτόν τον τρόπο θεωρούμενα. Στην παλαιά διαθήκη θεωρείται ότι ο ιαχβέ είναι ο απόλυτος κύριος της περιουσίας του λαού του. Το μοντέλο είναι απολύτως συγκεντρωτικό και θεωρείται ότι οι άνθρωποι έχουν όσα θέλει ο θεός να έχει,επίσης όταν ο θεός θέλει τότε και μόνο τότε οι άνθρωποι έχουν. Ουσιαστικά η έννοια της ιδιοκτησίας είναι πράγμα άγνωστο υπό την έννοια ότι ο μόνος κατέχων και προσφέρων είναι ο θεός. Η ιστορία του Ιώβ είναι απολύτως ενδεικτική για όσα εδώ σημειώνουμε. Ο Ιώβ τα έχασε όλα, προσεβλήθη και από μολυσματική ασθένεια, όμως για ούτε μία στιγμή δεν βαρυγκόμισε κατά του θεού του. Διότι θεωρεί ότι δεν έχει τίποτε, μόνον ο θεός έχει και προσφέρει στους ανθρώπους από το έλεός του. Σε κάποια σημεία θα πρέπει να διακρίνουμε κοινά σημεία με το σήμερα. Εάν στη θέση του θεού-ιαχβέ θέσουμε τους τραπεζίτες που κατέχουν το χρήμα, και γενικά τους συγχρόνους θεούς του χρήματος (διεθνείς τοκογλύφους) καταλαβαίνουμε ότι οι πολλοί λαμβάνουμε αυθωρεί και παραχρήμα τη θέση του Ιώβ. Το μόνο που μας μένει βέβαια είναι μην βαρυγκομούμε. Έχει τέλος πάντων ο θεός. Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι η έννοια της ιδιοκτησίας έχει τροποποιηθεί δραματικά στις ημέρες μας. Η κειμένη νομοθεσία που προβλέπει την ύπαρξη της ιδιοκτησίας μάλλον έχει καταργηθεί σε πολλά σημεία. Οι άνθρωποι μέσα  από την ηλεκτρονική εποχή όπου όλα ελέγχονται από τους συγχρόνους εξουσιαστές φαίνεται ότι εν αγνοία τους έχουν παραχωρήσει την όποια περιουσία τους σε αυτούς που μέσα από τους υπολογιστές ελέγχουν τον κόσμο. Ο σύγχρονος άνθρωπος τρώγοντας τον καρπό της ευδαιμονίας επέτρεψε στους σημερινούς θεούς του χρήματος να τους πετάξουν από τον παράδεισο,από την ίδια τους την ιδιοκτησία  και με τον πιο σκληρό τρόπο να τους κυβερνούν. Το επόμενο βήμα είναι η πλήρης ρομποτοποίηση του ανθρώπου,πράγμα όχι δύσκολο εάν διανοηθούμε ότι η εμφύτευση ειδικών ηλεκτρονικών εμφυτευμάτων σε βρέφη δεν είναι και ιδιαίτερη δύσκολη περίπτωση.

Ας μεταφερθούμε νοερά στον κλεινόν άστυ, στην Αθήνα του χρυσού αιώνος του Περικλέους και ας την ιδούμε με τα μάτια ενός μεγάλου Νεοέλληνα του Κ.Γεωργούλη. Ο φιλόσοφος στην εισαγωγή του στην Πλάτωνος  Πολιτεία αναφέρει ότι το ανώτερο μάθημα στην φιλοσοφούσα Αθήνα ήταν το ανέβασμα της ψυχής στο νοητό κόσμο από τον ορατό όπου ευρίσκεται.Η δικαιοσύνη και οι άλλες αρετές γίνονται χρήσιμες και ωφέλιμες μόνον και όταν αφομοιώσουν την ιδέα του Αγαθού. Το πλησίασμα του ανθρώπου προς το Αγαθό είναι το πλησίασμα του ανθρώπου από το σκοτάδι προς το  φώς. Ο Πλάτων θα αρνηθεί την ιδιοκτησία στην ιδανική του Πολιτεία μιάς και όλα ανήκουν σε όλους,όλοι θα πρέπει να είναι ταγμένοι στην άγρα του Αγαθού.Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι  ο κόσμος μας ,όπως φτιάχθηκε μετά το Β΄Παγκόσμιο πόλεμο,σε πολλά μας θυμίζει πύργο χτισμένο επάνω σε άμμο. Ας το διατυπώσουμε κάπως καλλίτερα.

Οι άνθρωποι βασανισμένοι από τα δεινά που επισώρευσε ο Β΄Παγκόσμιος πόλεμος σε καμμία των περιπτώσεων δεν προσπάθησαν να ενωθούν κάτω από ένα κοινό αγαθό,ή στην καλύτερη των περιπτώσεων δεν προσπάθησαν να οικοδομήσουν πρώτα μία πολιτιστική ένωση που αναγκαστικά θα επέφερε και την οικονομική ένωση. Ο άνθρωπος των μεγαλουπόλεων βυθίσθηκε στην ύλη και η ιδιοκτησία ήταν το καλύτερο δόλωμα προκειμένου να αδειάσει η ύπαιθρος,να νεκρωθεί  η σχέση του ανθρώπου με τη φύση,ο άνθρωπος να γίνει εξάρτημα των επιπλάστων αναγκών του. Ο Ιησούς τοποθετεί την έννοια της ιδιοκτησίας σε μία θαυμαστή θέση όταν μας αναφέρει ότι τα πετεινά του ουρανού έχουν ως σπίτι τους τη φύση. Ο άνθρωπος μέσα στις μεγαλουπόλεις απαρνήθηκε την έμφυτη ιδιοκτησία του,τη φύση του, το σπίτι του που έχει σκεπή τον ουρανό και πάτωμα τη γή, και νόμισε ότι του χαρίσθηκε ο κόσμος της ύλης και των  υπεραγορών. Δεν έβλεπε τα πονηρά βλέμματα αυτών που τον παρέσυραν σε μία ψεύτικη ιδιοκτησία σε μία ψεύτικη ζωή.

Θεωρούμε λοιπόν ότι το σύγχρονο κράτος δεν δομήθηκε –μεταπολεμικά τουλάχιστον-επάνω σε ελεύθερα άτομα τα οποία κριτικά αποφάσισαν να δώσουν τις τύχες τους στους συγχρόνους κυβερνώντες. Το σύγχρονο κράτος δημιουργήθηκε επάνω στο τεράστιο ψέμμα του συγχρόνου ανθρώπου ο οποίος θέλοντας να πάρει εκδίκηση για όλα τα πάθη του προσπάθησε να ορίσει τη ζωή ως  καλοπέραση. Ξαφνικά το κράτος έχασε παντελώς τον Πλατωνικό του  ορισμό.Από μοχλός ένωσης πνευματικών ανθρώπων που οδεύουν προς το Αγαθό έγινε ένωση ανθρώπων που συνεχώς ζητούν από τους κρατούντες λεφτά  και περιουσίες. Από πεδίο εξάσκησης της δικαιοσύνης το σύγχρονο κράτος έγινε γήπεδο όπου όλοι βγάζουν τα πιο απίστευτα πάθη προκειμένου να κερδίζουν ύλη και  χρήματα. Φυσικό είναι σε αυτό το σύγχρονο κράτος οι τελικά ισχυροί να μαζέψουν τα πάντα δίνοντας ψίχουλα στους ηττημένους μαζανθρώπους καταργώντας κάθε έννοια δικαίου και ιδιοκτησίας. Ούτως ή άλλως το μόνο που ήθελαν οι κυβερνώντες είναι οι αποβλακωμένοι μαζάνθρωποι να μην ξέρουν άλλη ζωή πέρα από τη ζωή του χρήματος. Παίρνοντάς τους  το χρήμα τους  ελέγχουν απόλυτα. Στο σύγχρονο στρατόπεδο συγκέντρωσης ο πιο απαίσιος δεσμοφύλακας είναι ό ίδιος ο παθημένος και κατώτερος εαυτός μας. Αυτός που πέρα από την ύλη δεν γνωρίζει δυστυχώς την ανωτέρα περιουσία του πνεύματος.

Ο John Rawls(από τους πιο διάσημους Αμερικανούς πολιτικούς φιλοσόφους)στην περίφημη θεωρία του περί δικαιοσύνης, εξηγεί αρκετές καταστάσεις, οι  οποίες δυστυχώς συμβαίνουν στις ημέρες μας και είναι πολύ δυσάρεστες για πολύ κόσμο. Οι άνθρωποι θα πρέπει να προχωρήσουν σε ένα παγκόσμιο σύστημα δικαιοσύνης όχι όμως   υιοθετώντας την άκριτη ισότητα,την ισότητα η οποία καταπατά το διαφορετικό και οδηγεί στην ηθική αποβλάκωση. Οι άνθρωποι οδηγούνται στη δικαιοσύνη, ίσως σε ένα παγκόσμιο σύστημα δικαιοσύνης,όταν υιοθετούν κοινά επί μέρους  κριτήρια,τα οποία τους οδηγούν σε κοινά αποδεκτούς νόμους. Η τήρηση αυτών των νόμων επιφέρει και την παγκόσμιο δικαιοσύνη και την πραγματική ευδαιμονία για όλους. Π.χ. συμφωνούμε  ότι όμορφος είναι ο άνθρωπος ο οποίος διαθέτει αυτά και αυτά τα χαρακτηριστικά. Είναι πλέον κανόνας ότι όλοι θεωρούμε τον δείνα άνθρωπο ως όμορφο επειδή ακριβώς συγκεντρώνει αυτά τα χαρακτηριστικά.

Δεν πιστεύουμε σε καμμία των περιπτώσεων ότι ο σημερινός κόσμος του χρήματος και των τοκογλύφων και των τραπεζιτών ότι δομήθηκε επάνω σε τέτοιες ηθικές αρχές οι οποίες θα διασφάλιζαν τη δικαιοσύνη,το σεβασμό και την αποδοχή όλων εκείνων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (για τα οποία είδαμε ότι ο Ρήγας θυσιάσθηκε). Ο σημερινός κόσμος είναι ένα αυθαίρετο δημιούργημα ανθρώπων οι οποίοι θέλησαν να δημιουργήσουν ένα  κράτος όχι παγκόσμιας δικαιοσύνης αλλά παγκόσμιας ελεγξιμότητας. Ποτέ οι σημερινοί άνθρωποι δεν συμφώνησαν σε κοινά αποδεκτούς νόμους και αν το έκαναν τώρα που βλέπουν να  καταστρατηγούνται δεν κάνουν τίποτε. Ίσως διότι βλέπουν πόσο ψεύτικη είναι η ζωή επάνω σε νόμους  που καθόρισαν μία επιφανειακή και υλική ζωή και δεν αξίζει περαιτέρω να πολεμούν για ματαιότητες. Ποτέ οι σημερινοί άνθρωποι δεν πορεύθηκαν μαζί με τους κυβερνώντες αγαπώντας το  κράτος προκειμένου να οικοδομήσουν έναν καλύτερο κόσμο. Με τις ευλογίες του Μάρξ ο σημερινός κόσμος δομήθηκε στο σπάσιμο κάθε εθνικού ιστού και στο δόγμα ότι η κοινωνία είναι χώρος αγώνων, ποτέ οι   κυβερνώντες δεν είναι φίλοι με τους κυβερνωμένους. Αυτό όμως καθιστά τους  άρχοντες αρπακτικά και τους αρχομένους κυνηγούς, την κοινωνία πεδίο διαρκών αγώνων τα αποτελέσματα των οποίων τα εισπράττουμε σήμερα. Οι νικητές άρχοντες φαίνεται ότι παίρνουν τα πάντα από τους αρχομένους και αυτοί λίγα μπορούν να κάνουν.

Το χειρότερο από όλα είναι ότι σήμερα οι άρχοντες χωρίς την παρουσία των αρχομένων ξαναγράφουν την πολιτική φιλοσοφία και τους νόμους, χωρίς να υπολογίζουν τίποτε. Το παραδοσιακό μοντέλο διεθνούς νομιμότητος φαίνεται ότι καταργείται.Το δίκαιο του ισχυροτέρου –οικονομικά-κυριαρχεί. Ο νόμος είναι η συσσώρευση πλούτου και η παρεχομένη δύναμη στους ισχυρούς της γης. Οι λίγοι που κατέχουν την ύλη μέσα από την άνεση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης εν μία νυκτί είναι ικανοί να κυβερνήσουν ανθρώπους αποκομμένους από τη φύση,δεσμευμένους στα σούπερ-μάρκετ και στις μεγαλουπόλεις. Η ιδιοκτησία ως έννοια ζεί ως πραγματικότητα πέθανε. Όλα ανήκουν στους υπολογιστές και στους χειριστές τους. Πλέον ομιλούμε για ηλεκτρονική σκλαβιά από την οποία ελάχιστοι φωτισμένοι μπορούν να ξεφύγουν.

Όπως οι θρησκείες πανέξυπνα συσσώρευσαν τη δύναμή τους στις εκκλησίες και κυβέρνησαν τις μάζες, τοιουτοτρόπως οι σύγχρονοι υλικοί εξουσιαστές συσσώρευσαν τη δύναμή τους στις τράπεζες και από εκεί κυβερνούν τον κόσμο. Μέσα στις εκκλησίες ελάχιστοι καταλαβαίνουν ό,τι γίνεται. Το ίδιο συμβαίνει και στις τράπεζες. Χαρτάκι κόβεται, το πραγματικό χρήμα και η πραγματική οικονομία έχουν πεθάνει, τα κράτη αγοράζουν χρήμα από τράπεζες αντί οι λαοί να δουλεύουν για τα έθνη τους  να παράγουν πλούτο ανάπτυξης και ευτυχίας. Ο κόσμος, ο πλούτος και οι άνθρωποι ανήκουν σε λίγους. Ευτυχώς για λίγο.

Β.Δ.Μακρυπούλιας.