«Αναμνήσεις από την Χίο»

«Αναμνήσεις από την Χίο»

Πώς η ανάπτυξη από θεωρία γίνεται πράξη

Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Το καλοκαίρι του 1986 υπηρετούσα στην Χίο ως προϊστάμενος της εκεί Εποπτείας Αλιείας, της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Γεωργίας για τα αλιευτικά θέματα. Ήταν η εποχή που οι συζητήσεις για τις ιχθυοκαλλιέργειες θαλασσινών ψαριών, ενός νέου κλάδου εφαρμοσμένων επιστημών, έδιναν και έπαιρναν. Η σχετική βιβλιογραφία είχε αρχίσει ήδη να εμπλουτίζεται και οι προοπτικές που ανοίγονταν για την Ελλάδα με τα 6.000 περίπου νησιά, νησίδες και βραχονησίδες εμφανίζονταν ιδιαίτερα ελκυστικές.

      Όπως ήταν αναμενόμενο, συζητήσεις για την ανάπτυξη επιχειρήσεων ιχθυοκαλλιέργειας είχαν αρχίσει να γίνονται και στην Χίο (ήδη λειτουργούσαν στην Ελλάδα δύο μονάδες, μία στην Λέρο και μία στην Κεφαλονιά) και το ενδιαφέρον για μια τέτοια επένδυση άρχισε να εμφανίζεται ως μια ελκυστική και κερδοφόρα επιλογή. Εξ άλλου η Χίος διέθετε πάντοτε ανήσυχα πνεύματα που δεν δίσταζαν να ριψοκινδυνέψουν σε κάτι που είχε σχέση με την θάλασσα είτε αυτό λεγόταν Ναυτιλία είτε Αλιεία.

            Οι συγκυρίες το έφεραν να συμπέσουν τρία αποφασιστικής σημασίας γεγονότα:
1.  Η τοποθέτηση του Χρήστου Πάχτα ως Νομάρχη Χίου, με σπουδές στο εξωτερικό όπου είχε αφομοιώσει την ευρωπαϊκή νοοτροπία των άμεσων αποφάσεων και ενεργειών για την υλοποίηση ενός στόχου
2.   Η εμφάνιση επενδυτών με έντονο το ενδιαφέρον για τις Ιχθυοκαλλιέργειες
3. Η ενεργοποίηση της Εποπτείας Αλιείας,  με την μετάθεσή μου στην Χίο και την τοποθέτησή μου ως προϊσταμένου, που έτυχε να διαθέτω εμπειρία στην πράξη, μια και είχα διατελέσει προηγουμένως προϊστάμενος του Ιχθυογεννητικού Σταθμού στην Έδεσσα

Έτσι, όταν ο τότε Σύμβουλος του Νομάρχη Αριστείδης Μπελλές (ο ρόλος του οποίου υπήρξε αποφασιστικής σημασίας στην μετέπειτα εξέλιξη του κλάδου) εισηγήθηκε να πραγματοποιηθεί μια προκαταρκτική σύσκεψη για το θέμα, ξεκίνησε μια σειρά γεγονότων με εκπληκτικά αποτελέσματα όπως αποδείχθηκε αργότερα.

Στην σύσκεψη, που έγινε στο Γραφείο του Νομάρχη, ενημέρωσα λεπτομερειακά τους συμμετέχοντες για την υπάρχουσα κατάσταση, τις προοπτικές του κλάδου, αλλά και τα προβλήματα που θα υπάρξουν από την ανύπαρκτη ουσιαστικά Νομοθεσία, η οποία έπρεπε αρχικά να κινηθεί στο ατελές νομικό πλαίσιο του υπάρχοντος  Αλιευτικού Κώδικα [Ν.Δ.420/70 “Αλιευτικός Κώδιξ” (ΦΕΚ 27/Α/31-1-1970)].

            Αποτέλεσμα της σύσκεψης ήταν να μου ανατεθεί η υποβολή μέσα σε 15 μέρες ενός προγράμματος ανάπτυξης της Ιχθυοκαλλιέργειας στον Νομό Χίου με συγκεκριμένες προτάσεις  και ενέργειες που έπρεπε να γίνουν, ενώ αποφασίσθηκε να συγκληθεί το Νομαρχιακό Συμβούλιο (με την τότε μορφή του) στο οποίο θα έκανα σχετική Εισήγηση. Χαρακτηριστικό της αποφασιστικότητας του Χρ. Πάχτα, ο οποίος είχε πεισθεί για τις δυνατότητες του κλάδου, ήταν η εντολή που μου έδωσε μεταξύ σοβαρού και αστείου:

-Παράτα το μαγαζί (την Υπηρεσία μου) και να μη ασχοληθείς με οτιδήποτε άλλο πριν ολοκληρώσεις αυτό που ανέλαβες.

            Επί 15 μέρες γύρισα όλο το νησί και το σύμπλεγμα των Οινουσών για να επισημάνω κατάλληλους χώρους για εγκατάσταση Μονάδων, επικοινώνησα για πληροφορίες και λεπτομέρειες με τον Φίλιππο Δημητρακόπουλο (τον ιδιοκτήτη της Μονάδας στην Λέρο), τον συνάδελφο Θανάση Φρέντζο (Υπεύθυνο της Μονάδας στην Κεφαλονιά), τους συναδέλφους του Υπουργείου στην Αθήνα, ενώ έγραφα ενδιάμεσα την Εισήγησή μου.

            Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας υπήρξε μάλλον θετικό, αν κρίνω από το γεγονός ότι ψηφίσθηκε ομόφωνα από το Νομαρχιακό Συμβούλιο η Εισήγησή μου, η οποία περιελάμβανε μάλιστα και την χρηματοδότηση από την Νομαρχία της εγκατάστασης μια μικρής Μονάδας παραγωγής τσιπούρας και λαβρακιού στον κόλπο των Μεστών Χίου που θα διαχειριζόταν και θα λειτουργούσε η Κοινότητα Μεστών ώστε να πειστούν οι μελλοντικοί επενδυτές ότι αυτά που λέγονται μπορούν εφαρμοσθούν και στην πράξη (το κείμενο  δημοσιεύθηκε στο περιοδικό του κλάδου:  Εισήγηση για την εγκατάσταση καθοδηγητικής Ιχθυοκαλλιέργειας στην Κοινότητα Μεστών Χίου. Αλιευτικά Νέα, τ. 63, Σεπτέμβριος 1986, σ. 78 – 80).

Πιστεύω ότι η απόφαση για την Μονάδα αυτήν ήταν κάτι όχι μόνον πρωτοποριακό, αλλά και μοναδικό στην ιστορία της Δημόσιας Διοίκησης και των κρατικών μηχανισμών, αλλά και ενδεικτική του πνεύματος που υπήρχε τότε κατά την περίοδο της θητείας του Χρ. Πάχτα στον Νομό και που ευτυχώς συνεχίσθηκε και στην διάρκεια της θητείας του Τάκη Ρήγα που τον διαδέχθηκε.

            Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ήδη κατατέθηκαν οι τέσσερεις πρώτες αιτήσεις για έκδοση Αδειών Λειτουργίας Μονάδων Ιχθυοκαλλιέργειας, μία στην Λαγκάδα, μία στο Παντουκιός, μία στις Οινούσες και μία στα Μεστά, για να ακολουθήσει η αίτηση της εταιρείας «Νηρεύς», μιας μεγάλης επένδυσης που άλλαξε τα επόμενα χρόνια τα δεδομένα όχι μόνον σε ελλαδικό, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. (*) Με αυτόν τον τρόπο καλύφθηκαν σχεδόν άμεσα οι πέντε από τις 12 θέσεις που είχα επισημάνει ως κατάλληλες για εγκατάσταση Μονάδων. Στα χρόνια που ακολούθησαν σταδιακά αναπτύχθηκαν και άλλες Μονάδες.

________________________

(*) Την ονομασία της Εταιρείας την πρότεινα σε μια συζήτηση και έγινε αμέσως αποδεκτή, όταν ανέφερα ποιος ήταν στην μυθολογία ο Νηρεύς. Έγινα έτσι ο «νονός» της Εταιρείας.

                Βεβαίως δεν κύλησαν όλα ομαλά, το τέρας της γραφειοκρατίας παραμόνευε σε κάθε βήμα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα        που θυμάμαι ακόμη ήταν το σοβαρό ζήτημα των συναρμόδιων υπηρεσιών που έπρεπε να γνωμοδοτήσουν και να υπάρξει η «σύμφωνη γνώμη» τους. Όπως προαναφέρθηκε, το νομοθετικό πλαίσιο ήταν ατελές και η εμφάνιση ενός νέου κλάδου έφερνε σε αμηχανία τους «αρμοδιους» που αντιμετώπιζαν μια τέτοια περίπτωση, με αποτέλεσμα να ανατρέχουν στα άρθρα του Αλιευτικού Κώδικα που αναφέρονταν σε αδειοδοτήσεις διβαριών (ιχθυοτροφεία σε λιμνοθάλασσες) ή χερσαίων ιχθυοτροφείων! Τα …δύσκολα ήρθαν όταν από το Υπουργείο Γεωργίας με ειδοποίησαν οι συνάδελφοι ότι καλό θα ήταν να ζητήσω και την σύμφωνη γνώμη του Πολεμικού Ναυτικού και της Αρχαιολογίας και ειδικότερα της Υπηρεσίας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Όταν επικοινώνησα με το Π.Ν. και με απορία ρώτησα που εμπλέκονται αυτοί, μου εξήγησαν ότι στα νησιά του ανατολ. Αιγαίου υπάρχουν τα λεγόμενα «αγκυροβόλια καταφυγής» όπου μπορούν να αγκυροβολήσουν με ασφάλεια  ακόμη και τα μεγάλα πολεμικά σκάφη σε περίπτωση πολέμου. Στις δε ενάλιες αρχαιότητες με προειδοποίησαν ότι είναι άγνωστο πότε θα έρθουν να ερευνήσουν τις προτεινόμενες θέσεις για εγκατάσταση Μονάδων διότι είναι ελάχιστο το προσωπικό (5 αρχαιολόγοι με άδεια καταδύσεων για ολόκληρη την Ελλάδα) και δεν υπάρχουν αρκετές πιστώσεις για να καλύψουν τα οδοιπορικά τους.

            Ευτυχώς ο Νομάρχης εμπνεόμενος μάλλον από τον συμπατριώτη του, τον μεγάλο Μακεδόνα στρατηλάτη, αποφάσισε να κόψει τον …γόρδιο δεσμό, πριν μετανιώσουν οι επενδυτές.

-Να μου φέρεις να υπογράψω τις άδειες χωρίς αυτές τις γνωμοδοτήσεις και αναλαμβάνω εγώ την ευθύνη, μου δήλωσε.

            Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν πάνω από 100 νέες θέσεις εργασίας άμεσες και τουλάχιστον άλλες 200 έμμεσες από επαγγελματίες που παρείχαν τις υπηρεσίες τους στις Εταιρείες (μεταφορές, επισκευές, συντηρήσεις κλπ) από μια νέα δραστηριότητα απόλυτα συμβατή με το περιβάλλον, παρά τις μεμονωμένες αντιδράσεις ορισμένων ή κάποιες άλλες που προέκυψαν αργότερα από συγκεκριμένα συμφέροντα (πολιτικά, προσωπικά, σκοπιμότητας κλπ).

            Αξίζει να παραθέσω κάποια στοιχεία από την πορεία αυτού του κλάδου, ο οποίος να σημειωθεί έχει κυρίως εξαγωγικό προσανατολισμό και πρωτοστατεί στις ευρωπαϊκές αγορές προς όφελος της Εθνικής Οικονομίας. Οι πίνακες που ακολουθούν δείχνουν παραστατικά την παραγωγή τσιπούρας (μπλε) και λαβρακιού (κόκκινο) σε τόνους επάνω και σε εκατομμύρια Ευρώ κάτω.

 

Στον επόμενο πίνακα αναφέρονται οι μεγαλύτερες Εταιρείες στην Ευρώπη (όχι μόνον στην Ε.Ε.) παραγωγής θαλασσινών ψαριών σε σχέση με τις πωλήσεις. Προηγούνται νορβηγικές εταιρείες παραγωγής σολομού και ακολουθούν στο λαβράκι και την τσιπούρα ο «Νηρέας» και η «Σελόντα» από την Ελλάδα πριν από Ιταλικές, Ισπανικές, Τούρκικες, Γαλλικές κλπ Εταιρείες. 

  

               

Πιστεύω ότι μετά τα παραπάνω να έγινε αντιληπτό ότι η ανάπτυξη απαιτεί τόλμη, πρωτοβουλίες, υπερβάσεις, πολιτική βούληση, όρεξη για δουλειά. αλλά και αποφασισμένα άτομα να προχωρήσουν μπροστά έχοντας συγκεκριμένους στόχους και προγραμματισμό, με επίγνωση του γεγονότος ότι υπάρχει και η περίπτωση να κατηγορηθούν από ομάδες συμφερόντων για τις ενέργειές τους.

Στην σημερινή θλιβερή ελλαδική πραγματικότητα αναπτυξιακές πρωτοβουλίες μπορεί να αποδειχθούν ένα πολύ δύσκολο και επισφαλές άθλημα και αν δεν υπάρξουν ριζικές αλλαγές στην νοοτροπία και στις ιδεοληψίες ορισμένης κατηγορίας κομματικών στελεχών θα εξακολουθήσουμε να κατρακυλάμε σε έναν κατήφορο δίχως τέλος…

ΔΕΕ